23.05.2023

Opieka nad chorym rodzicem. Prawne aspekty opieki nad starszymi członkami rodziny

Opieka nad chorym rodzicem lub innym członkiem rodziny to duże wyzwanie. Część osób decyduje się na skorzystanie z pomocy placówek opiekuńczych. Inni natomiast wybierają opiekę w domu, mogąc liczyć na wsparcie ze strony państwa i prawa. Jak polskie przepisy postrzegają kwestię opieki nad bliskimi?

Czy opieka nad chorym rodzicem to prawny obowiązek?

Sprawowanie opieki nad osobą niesamodzielną z tytułu wieku lub choroby, wiąże się z wieloma trudnymi sytuacjami, na które wcześniej nie zostałyśmy przygotowani. 

Art. 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego  nakłada na rodziców i dzieci obowiązek wzajemnego szacunku i wsparcia. Oznacza to, że dzieci zobowiązane są do  zapewnienia opieki rodzicom u schyłku ich życia (tzw.: obowiązek poza alimentacyjny, rodzący jednak określone skutki prawne jego niedopełnienia).  Za sytuacje, w których jest niezbędna opieka nad starszymi rodzicami, prawo uznaje chorobę, kalectwo czy niesamodzielność. W praktyce oznacza to, że pozostawienie schorowanego, niedołężnego seniora w niehigienicznych warunkach i bez środków do życia może stanowić  podstawę do roszczenia o pomoc. 

Jak uzyskać wsparcie finansowe?

Opieka nad rodzicami starszymi to też  koszty. Składają się na nie konieczność zapewnienia fachowej opieki medycznej, środki higieniczne, leki, sprzęt rehabilitacyjny i pomocniczy czy specjalne żywienie. Zwykłe codzienne prace, takie jak pranie pościeli czy bielizny to także duży wydatek. Aby wspomóc osoby bliskie, które zajmują się chorym seniorem, prawo umożliwia skorzystanie z zasiłku opiekuńczego. Jest to specjalne świadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przyznawane osobom mającym zasiłek chorobowy, które tymczasowo przerwały pracę, gdyż tego wymaga opieka nad chorym członkiem rodziny. Ile płatne jest takie świadczenie? Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku (przeciętne wynagrodzenie) i wypłacany jest  nie dłużej  niż 14 dni w roku. Do jego uzyskania jest niezbędne zaświadczenie lekarskie. Opiekun musi też prowadzić wspólne gospodarstwo z rodzicem.

Od kwietnia br. wprowadzono dodatkowe zmiany do Kodeksu Pracy, polegające na:

• zagwarantowaniu dodatkowych dni urlopowych, których celem jest umożliwienie pracownikom łączenia życia prywatnego z życiem zawodowym. Wprowadzono bezpłatny urlop opiekuńczy. Znajdzie on wykorzystanie w sytuacji, w której pracownik musi zapewnić wsparcie osobie będącej członkiem jego rodziny lub członkiem jego gospodarstwa domowego. Wymiar tego urlopu wynosić będzie 5 dni.
• Wprowadzeniu dodatkowego zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. Przysługiwało ono będzie w sytuacjach nagłych, związanych ze sprawami rodzinnymi spowodowanymi siłą wyższą – a więc chorobą, czy wypadkiem. Wymiar zwolnienia wynosił będzie, w zależności od sposobu wykorzystania – 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym. W przypadku tego rodzaju zwolnienia pracownik zachowa prawo do połowy wynagrodzenia. Tryb zgłoszenia wykorzystania takiego urlopu jest analogiczny do funkcjonującego urlopu na żądanie.

Czy można wziąć zwolnienie lekarskie na rodzica?

Polskie prawo przewiduje możliwość wykorzystania tzw. zwolnienia lekarskiego na opiekę nad członkiem rodziny, czyli;  małżonkiem, rodzicem, rodzicem dziecka, ojczymem, macochą, teściami, dziadkami i  rodzeństwem,  kierując się zasadą  zdarzeń niezależnych od woli, których nie da się zaplanować. Przesłanką, którą należy spełnić, jest to, by osoba zamierzająca podjąć się opieki, pozostawała z chorym we wspólnym gospodarstwie domowym w czasie jej sprawowania oraz posiadała ubezpieczanie zdrowotne.  Ile dni może obejmować zwolnienie lekarskie na rodzica i kto je wystawia? Podobnie jak w przypadku zasiłku opiekuńczego, zwolnienie na rodzica można otrzymać na 14 dni w roku. Wystawi je lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. 

Opieka nad rodzicem, a wcześniejsza emerytura

Prawo nie przewiduje włączenia do stażu pracy okresu sprawowania opieki nad chorymi członkami rodziny. Natomiast niewykonywanie pracy zawodowej z tytułu opieki nad osobą z orzeczonym pierwszym stopniem niepełnosprawności lub całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji może być zaliczone do okresów nieskładkowych w wymiarze do 6 lat. W przypadku sprawowania opieki nad chorym rodzicem prawo nie przewiduje możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę.

Jak prawidłowo opiekować się chorym rodzicem/osobą starszą?

1. Emocje

Opieka nad osobą niesamodzielną z tytułu wieku lub choroby  wiąże się ze ogromnym  obciążeniem psychicznym. Opiekunowie niejednokrotnie spychają na dalszy plan własne potrzeby,  w pełni poświęcając się drugiej osobie. Istotne jest to, aby opiekun, dbając o chorego, nie zapomniał zadbać o siebie — o swoje zdrowie zarówno fizyczne, jak i emocjonalne. Jak postępować z emocjami? Ten temat jest rozwinięty w artykule https://seni.pl/pl_PL/baza-wiedzy-seni/emocje-u-chorego-i-jego-opiekuna. 

2. Praktyczne porady

 W sprawowaniu opieki liczy się organizacja pracy. Odpowiednie zapanowanie czynności pielęgnacyjnych, znajomość technik i udogodnień pozwoli na zapewnienie odpowiednich warunków podopiecznemu jak i ułatwi wykonywanie niezbędnych czynności pielegnacyjno – opiekuńczych.

Jak organizować czas opieki nad chorym? Jak się z nim komunikować i  wykonywać codzienne zabiegi higieniczne  oraz jak organizować przestrzeń wnętrz, aby była komfortowa dla podopiecznego? Odpowiedzi na te oraz inne pytania, a także szereg praktycznych porad zawiera artykuł na stronie: https://seni.pl/pl_PL/baza-wiedzy-seni/praktyczne-porady-dla-opiekunow.

3. Pielęgnacja

 Pielęgnacja osoby chorej i starszej o ograniczonych możliwościach samodzielnego funkcjonowania stanowi ważny aspekt opieki. Istotne jest, aby zadbać o odpowiednie środki pomocnicze, dzięki którym uda się zapobiec powikłaniom z tytułu długotrwałego unieruchomienia takich jak: odparzenia czy odleżyny, które  nie tylko sprawiają ból, ale także są trudne do wyleczenia. Pomocne będą środki kosmetyczne Seni przeznaczone do pielęgnacji, mycia, ochrony i regeneracji skóry. Więcej na ten temat na stronie: https://seni.pl/pl_PL/kategoria/seni-care-pielegnacja-skory.

Nie można zapominać także o podstawowych potrzebach fizjologicznych osób pielęgnowanych. Ograniczona sprawność fizyczna i psychiczna powoduje między innymi dysfunkcje  układu moczowego. Nietrzymanie moczu i stolca jest uciążliwa zarówno dla chorego jak i jego opiekuna. Dlatego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem oraz dopasowanie odpowiednich środków chłonnych.

W przypadku osób obłożnie chorych, leżących świetnym rozwiązaniem będą pieluchomajtki Seni. Są to produkty Super Seni, Super Seni Plus, Super Seni Trio, Super Seni Quatro, przeznaczone dla osób cierpiących na średnie, ciężkie i bardzo ciężkie nietrzymanie moczu. Jeśli podopieczny jest bardziej aktywny i np. wychodzi na spacery, alternatywą mogą być majtki chłonne Seni Active. Są one dostępne w różnych poziomach chłonności: Normal, Super, Plus oraz Seni Active Trio — na noc.  Zaletami tych produktów są łatwość zakładania i zdejmowania, oddychalność, doskonałe dopasowanie do ciała i komfort noszenia. Więcej informacji na temat produktów chłonnych można znaleźć na stronie: https://seni.pl/pl_PL/kategoria/opieka-nad-bliskimi.